Μια διασκευή του γνωστού έργου του Εντουάρντο ντε Φίλιππο "Φιλουμένα Μαρτουράνο", με τίτλο "Φιλουμένα" σκηνοθετεί στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ο Σταμάτης Φασουλής. Η Φιλουμένα, μια νεαρή κοπέλα που εργάζεται σε έναν οίκο ανοχής στη Νάπολη, γνωρίζεται με τον εύπορο Ντομένικο Σοριάνο, τον σαγηνεύει με τον ερωτισμό και τα θέλγητρά της και αυτός της εμπιστεύεται τη διαχείριση του σπιτιού του και της επιχείρησής του. Ουσιαστικά συζούν, χωρίς να έχουν παντρευτεί. Όταν μετά από 20 χρόνια συμβίωσης ο Ντομένικο της φέρνει μέσα στο σπίτι μια νεότερη γυναίκα για να την παντρευτεί, μέσα της εξεγείρεται και με δόλιο τρόπο τον αναγκάζει να την παντρευτεί. Όταν αυτός καταφέρνει να ακυρώσει το γάμο, του αποκαλύπτει ότι από τους τρεις γιους που έχει κάνει, ο ένας είναι δικός του, χωρίς να του πει ποιος. Καταφέρνει έτσι, με την αγωνία της πατρότητας, να τον κάνει να αλλάξει θεώρηση ζωής και να παντρευτούν κανονικά και με τη βούλα πλέον. Ένα έργο υπόδειγμα λαϊκού θεάτρου, απλό, κατανοητό, ρεαλιστικό, με απήχηση στο ευρύ κοινό και βαθιά συναισθηματικό. Η Ελένη Ράντου διασκευάζει το αρχικό κείμενο και προσθέτει στοιχεία από διάφορες πηγές και κυρίως μεγαλύτερες δόσεις χιούμορ, ώστε να μη μοιάζει ξεπερασμένο, αλλά κάποιες στιγμές ένιωσα ότι το "αστείο" και το "τραγικό" έμοιαζαν προκατασκευασμένα και χωρίς πρωτοτυπία. Παρ' όλα αυτά, διατηρείται η ουσία του πρωτοτύπου και ο αντίκτυπός του στο κοινό παραμένει αναλλοίωτος.
Ο Σταμάτης Φασουλής σκηνοθετεί αυτή την παράσταση, επικεντρώνοντας στους δύο πρωταγωνιστές και τη μεταξύ τους χημεία και προσπαθώντας να κρατήσει μια ισορροπία μεταξύ αλέγρου και δραματικού τόνου σε σωστές (ει δυνατόν) αναλογίες. Οι διάλογοι έχουν συνοδοιπόρο την εικόνα, καθώς αρκετά κάδρα του σκηνοθέτη θυμίζουν κινηματογράφηση σε κλειστό χώρο, αφαιρώντας ίσως θεατρικότητα, αλλά προσθέτοντας ζωντάνια και φυσικότητα. Δεν αποφεύγει όμως φλύαρες και μακρόσυρτες σκηνές στις οποίες επικρατεί ένας ακατάσχετος θόρυβος από την πληθώρα των ηθοποιών που βρίσκονται ταυτόχρονα στο σανίδι, ενώ και οι διάλογοι ειδικά του πρώτου μισάωρου επιδέχονταν ευρύ ψαλίδισμα. Έτσι η παράσταση αργεί να πάρει μπρος και ακόμα περισσότερο να απογειωθεί. Το δεύτερο μέρος ξεκινά ζωντανά και μπιτάτα, αλλά σε αρκετούς από τους διαλόγους το χιούμορ και η συγκίνηση μοιάζουν λίγο προκάτ και αναμενόμενα, σαν κατά κάποιο τρόπο να εκβιάζονται από το θεατή. Από τη σκηνική κίνηση των ηθοποιών λείπει η πρωτοτυπία και η αρμονική στήριξη του λόγου, ενώ συχνά τόσο ο ηχητικός όσο και ο κινητικός τους συντονισμός είναι ελλιπέστατος. Έτσι και πάλι ο ρυθμός πέφτει, η ατμόσφαιρα μένει μετέωρη, η παράσταση κυλάει στη συμβατικότητα και μένουν κάποιες ερμηνείες να δίνουν ρυθμό και χρώμα και να την "κουβαλούν" προς το ευφρόσυνο και "δίκαιο" φινάλε. Το τελευταίο τέταρτο στηρίζεται σχεδόν εξ' ολοκλήρου στην πρωταγωνίστρια, με ελάχιστη (ή να πω ανύπαρκτη;) σκηνοθετική στήριξη, σε νόρμες με διδακτισμό και μελό συναισθήματα.
Η Ελένη Ράντου αντιμετώπισε το ρόλο της Φιλουμένα χωρίς φόβο, αλλά με πάθος. Είναι άλλωστε ηθοποιός με τσαγανό, μεγάλη αντίληψη, ικανή και ώριμη για σημαντικούς ρόλους και με απόλυτη γνώση των ερμηνευτικών της δυνατοτήτων. Εμβάθυνε στη λαϊκότητα και στην απλοϊκή αθωότητα του χαρακτήρα και εμφυτεύοντάς του προσωπικές πινελιές κατάφερε να είναι πολύ καλή ακόμα και όταν το χιούμορ ή η συγκίνηση έμοιαζαν αναμενόμενα. Δεν απέφυγε κάποιες ευκολίες, αλλά το έκανε με τόσο διακριτικό και έντεχνο τρόπο που δε λειτούργησαν εις βάρος της. Και ουσιαστικά σήκωσε την παράσταση στους ώμους της. Ο Άλκης Κούρκουλος παίζοντας το χαρακτήρα του Ντομένικο Σοριάνο ένιωσα ότι σε κάποιες σκηνές αφέθηκε σε μια ναρκισσιστική προσέγγιση της φυσικής του γοητείας και δεν ενδύθηκε το ρόλο. Κάνοντας τον gentleman στεκόταν στο πλάι της συμπρωταγωνίστριάς του σωστά και ισάξια, αλλά στις πιο σκληρές και brutal σκηνές δεν ήταν τόσο πειστικός. Γενικά οι εναλλαγές άνευρης και ουσιαστικής ερμηνείας τον συνόδεψαν σε όλη της διάρκεια του έργου. Η Βίλμα Τσακίρη σαν Ροζαλία Σολιμέντο, πιστή ακόλουθος της Φιλουμένα, ήταν απολαυστική. Με έντονες δόσεις χιούμορ και αυτοσαρκασμού, αλλά και με μετρημένη και δυναμική ερμηνεία στις πιο δραματικές της σκηνές έδωσε μια ολοκληρωμένη ερμηνεία, αντάξια της εμπειρίας και των ικανοτήτων της. Αντίθετα, άνευρος και ανούσιος ο Μελέτης Γεωργιάδης παίζοντας τον Αλφρέντο, τον ακόλουθο του Ντομένικο, πάτησε σχεδόν αποκλειστικά σε ευκολίες και μανιέρες, μην καταβάλλοντας καν προσπάθεια να δώσει ένα βάθος σε έναν επίπεδο και μονοδιάστατο ρόλο. Η Μαρία Διακοπαναγιώτου στο ρόλο της Λουτσία μπόλιασε το χαρακτήρα της με γυναικεία τσαχπινιά και τον έκανε πιπεράτο και ενδιαφέροντα, έστω και με μια δόση υπερβολικότητας. Καλή και έξυπνα ερμηνευμένη σκηνική παρουσία. Η Μαρία Κωνσταντάκη στο ρόλο της Ντιάνας μου θύμισε χαρακτήρα που λάνσαρε πριν χρόνια στους Δέκα Μικρούς Μήτσους ο Λάκης Λαζόπουλος και με έκανε να αναρωτηθώ αν είχε συνειδητοποιήσει σε ποια παράσταση συμμετείχε. Ο Νικόλας Μακρής στο ρόλο του Μικέλε, γιου της Φιλουμένα, ήταν αυτός που ανταποκρίθηκε πληρέστερα από τα νέα παιδιά που ερμήνευσαν την τριάδα των γιων. Σπιρτόζος, πνευματώδης και πιστός στη λαϊκή του καταγωγή τόσο στην εκφορά του λόγου του, όσο και στο σκηνικό του στήσιμο, ήταν πολύ καλός σε αυτό που του ζητήθηκε να παίξει. Μέτριος και συχνά χωρίς νεύρο ο Νικόλας Αγγελής σαν Ρικάρντο δεν έδεσε αρμονικά κίνηση και λόγο, με αποτέλεσμα η διαφορά φάσης των δύο να μη δίνει την απαιτούμενη ένταση στο ρόλο του. Τέλος, ο Θοδωρής Φραντζέσκος στο ρόλο του Ουμπέρτο, ήταν σχεδόν απόλυτα επίπεδος στο παίξιμό του, χωρίς χρωματισμό στη φωνή του, καμία ποικιλία στις εκφράσεις του προσώπου του, έχοντας τελικά μια συμμετοχή που πέρασε απαρατήρητη. Ο Σταύρος Μερμήγκης σαν γιατρός, ο Θύμιος Κούκιος σαν πάτερ Ιερώνυμος και ο Γιάννης Στόλλας στο ρόλο του δικηγόρου Νοτσέλα είχαν μικρούς αλλά χαρακτηριστικούς δεύτερους ρόλους. Εύα Βάρσου, Νεκταρία Γιαννουδάκη, Λήδα Μανιατάκου, Αλεξάνδρα Ταβουλάρη και Γιώργος Καρατζιώτης συμπλήρωσαν τον πολυμελή θίασο.
Το περιστρεφόμενο σκηνικό του Μανώλη Παντελιδάκη μάλλον ανέμπνευστο και απρόσωπο σπάνια τράβηξε το μάτι μου πάνω του. Τα κοστούμια της Ντένης Βαχλιώτη αρκετά αντιπροσωπευτικά της ναπολιτάνικης κουλτούρας των 60s, ενώ η μουσική επιμέλεια της Nalyssa Green αρκετά δεμένη με την παράσταση και το ρυθμό της, αποτέλεσε τέρψη για το αυτί του θεατή. Η κίνηση της Αντιγόνης Γύρα ελάχιστα δουλεμένη και στις περισσότερες σκηνές άστοχη, ενώ οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη στάθηκαν ευγενείς αρωγοί στην όποια ατμόσφαιρα δημιουργήθηκε επί σκηνής.
Συμπερασματικά, είδα μια παράσταση που βασίστηκε στη δυναμική και στη λαϊκότητα του κειμένου και στην έξυπνη ερμηνεία της πρωταγωνίστριας, η οποία προσάρμοσε το ρόλο στα μέτρα της και εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τις δυνατότητές της και το προσωπικό γκελ που έχει στο κοινό. Η σκηνοθεσία προσπάθησε αλλά μου άφησε πολλά κενά, ο ρυθμός σε κάποιες σκηνές ήταν φλύαρος και κούρασε και αρκετές ερμηνείες ήταν ανισοβαρείς. Η τελική αίσθηση όμως της "Φιλουμένα" στη σκηνή του Εθνικού είναι με θετικό πρόσημο, εξαιτίας των λόγων που προανέφερα.
Τρίτη 28 Απριλίου 2015
