Η Λυδία Κονιόρδου, η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός, αλλά και σκηνοθέτης και δασκάλα, με αφορμή την παράσταση « Ο βασιλιάς της Ασίας» σε κείμενα του Γιώργου Χειμωνά και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Χατζή που παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης μίλησε στο onlytheater για το θέατρο, τους ρόλους της, τους νέους καλλιτέχνες και για «την ταραγμένη, αλλά γόνιμη» εποχή που διανύουμε.
Φέτος συμμετέχετε στην παράσταση « O βασιλιάς της Ασίας» του Γιώργου Χειμωνά, ένα πολύ ιδιαίτερο κείμενο, φιλοσοφικό…
Είναι ένα θεατρικό κείμενο που στηρίζεται στο λογοτεχνικό έργο του Γ. Χειμωνά, αλλά και στο μεταφραστικό του έργο με αποσπάσματα από την «Ηλέκτρα», τη «Μήδεια» και τον « Άμλετ». Τη σύνθεση των κειμένων, άλλοτε μεγάλων αποσπασμάτων, άλλοτε φράσεων έκανε ο Κωνσταντίνος Χατζής. Ο άξονας που συνδέει τα μέρη είναι η σχέση του δημιουργού με το δημιούργημά του. Ο ποιητής, που τον ενσαρκώνει ο Βαγγέλης Παπαδάκης ανακαλεί με το λόγo , αναδημιουργεί σκηνικά πρόσωπα- γυναίκες φανταστικές,, υπαρκτές ίσως, πλάσματα της λογοτεχνικής του δημιουργίας, η θεία, η φίλη , η μάνα, η αδελφή, πρόσωπα οικεία αλλά και αρχετυπικά.
Τα πρόσωπα αυτά αυτονομούνται στη σκηνή, στρέφονται απέναντι στον ποιητή, τον προκαλούν, απειλούν, σαρκάζουν... Έτσι του φωτίζουν πλευρές του εαυτού του, της ζωής και της συνείδησής του, που δεν μπορούσε ή δεν άντεχε να δει.
Είναι ένα κείμενο που χωρίς να μας στερεί τη δύναμη και τον πυρετώδη προφορικό, συνειρμικό λόγο του Γ. Χειμωνά, μας τον αποκαλύπτει με έναν οικείο τρόπο, και όπως μας είπαν πολλοί θεατές, ξυπνάει βαθιά , προσωπικά επίπεδα στον καθένα, συγκινεί με έναν τρόπο άμεσο και κοφτερό.
Πόσο δύσκολο είναι να παρασταθεί σκηνικά ένα τέτοιο έργο; Πώς δουλέψατε εσείς;
Είναι ένα τολμηρό εγχείρημα, γιατί δεν μπορούν φυσικά στο θέατρο να παρουσιαστούν ατόφια τα έργα του Χειμωνά. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει γνώση των κειμένων αυτών, έτσι ώστε να επιλεγούν τα μέρη που θα δημιουργούν ένα νέο έργο, να διακρίνεται η προσωπικότητα του ποιητή, έντονη, αινιγματικά γοητευτική, αβυσσαλέα, χωρίς απλουστεύσεις, αλλά όλο αυτό να φτάνει στο κοινό με αμεσότητα.
Νομίζω έχει φτιαχτεί μία ενδιαφέρουσα σκηνική παρτιτούρα, που μας επιτρέπει να παρουσιάσουμε ένα συνεχές ταξίδι με όχημα το λόγο του Χειμωνά, που μας αφυπνίζει την συνείδηση, μας αποκαλύπτει πτυχές του εαυτού μας, αλλά και του κόσμου που ζούμε.
Πώς αποφασίσατε να συνεργαστείτε με την ομάδα του Κωνσταντίνου Χατζή; Σας ενδιαφέρουν οι συνεργασίες με νέους ανθρώπους;
Με ενδιαφέρει η συνεργασία με νέους δημιουργούς. Αισθάνομαι ότι με προχωράει κι εμένα καλλιτεχνικά, ιδιαίτερα τώρα που ζούμε αυτή την περίοδο μετάβασης που είναι απαραίτητο να αφήσουμε στην άκρη παγιωμένες βεβαιότητες και να αφουγκραστούμε το νέο λόγο που τώρα ξεκινά να αρθρώνεται. Είχαμε ξανασυνεργαστεί στην παράσταση « Σε σας που με ακούτε- ο ουρανός κατακόκκινος» , μια παράσταση βασισμένη στα κείμενα της Λούλας Αναγνωστάκη.. Ήταν πολύ καλή η συνεργασία μας και μου είχε προτείνει τότε ο Κωνσταντίνος να ξαναδουλέψουμε πάνω σε κείμενα του Χειμωνά. Είχα γνωρίσει τον Χειμωνά παλιότερα και ως μεταφραστή όταν έκανα την «Ηλέκτρα». Ήταν μια πολύ έντονη προσωπικότητα και ταυτόχρονα είναι ένας συγγραφέας πολύ βαθύ . Το όλο εγχείρημα με ενδιέφερε γιατί η προσέγγιση του Κωνσταντίνου είναι ουσιαστική.
Είστε και η ίδια σκηνοθέτης. Πόσο εύκολο είναι να αφήνεστε στις οδηγίες κάποιου άλλου;
Όταν κάποιος ξέρει για τι πράγμα μιλάει, όταν βλέπεις ότι έχει δουλέψει, ότι αγαπάει και σέβεται αυτό που κάνει σου κερδίζει την εμπιστοσύνη. Ο Κωνσταντίνος έχει λατρεία γι’ αυτά τα κείμενα. Ο δρόμος που προτείνει που προτείνει αποκαλύπτει τα κείμενα. Όταν Μου αρέσει να δουλεύω με όλες τις ιδιότητες – σκηνοθέτης, ηθοποιός, δασκάλα- , μου αρέσει να με καθοδηγούν. Μόνο όταν αμφισβητείς αυτό που ξέρεις κι έχεις κατακτήσει παραμένεις καλλιτεχνικά ζωντανός. Οι άνθρωποι που θεωρούν ότι είναι αυτάρκεις και δεν αφήνονται να δοκιμάσουν είναι καταδικασμένοι σε καλλιτεχνικό θάνατο...
Πώς δουλεύετε εσείς τους ρόλους σας;
Προσπαθώ να κατανοήσω το ίδιο το κείμενο, να καταλάβω τη δομή του, γιατί το έγραψε ο συγγραφέας, τι ήθελε να πει. Έπειτα ψάχνω να βρω τις αναλογίες στη σύγχρονη εποχή, τι έχει να πει σήμερα, όχι με την έννοια της επικαιρότητας λ, αλλά με την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου. Ακολουθώ το μονοπάτι του σκηνοθέτη και προσπαθώ μέσα από την τέχνη μου να υπηρετήσω την κατεύθυνσή του. Κάποια πράγματα προέρχονται από τη συνεργασία μας, κάποια από αυτοσχεδιασμούς και κάποια γίνονται στην πρόβα, αυτά τα ονομάζω « εξ αποκαλύψεως», πράγματα που ξεπηδούν από την εσωτερική μνήμη και είναι αποτέλεσμα συνειδητών και ασυνείδητων διαδικασιών.
Ως δασκάλα ποια πιστεύετε ότι είναι τα εφόδια ενός νέου ηθοποιού;
Καταρχάς να αφεθεί στους δασκάλους, όχι όμως να τους μιμηθεί, για να μάθει βασικά πράγματα της τέχνης και να αναπτύξει μέσα από τα ερεθίσματα που του δίνονται το δικό του καλλιτεχνικό κριτήριο. Να αφεθεί να δοκιμάσει όσα του προτείνουν. Το θέατρο είναι μια τέχνη βιωματική και πρακτική, πρέπει να περάσεις το ποτάμι, πρέπει πρώτα να βραχείς για να καταλάβεις. Σήμερα τα παιδιά έχουν απόψεις, πολύ καλές μάλιστα, για το θέατρο αλλά μερικές φορές η θεωρητική προσέγγιση μας αναχαιτίζει. Φυσικά δεν εννοώ να αφηνόμαστε έρμαια στο ρεύμα, αλλά να σταχυολογούμε όσα αφυπνίζουν την καλλιτεχνική μας ταυτότητα,. Θέλω οι μαθητές μου να μάθουν να ακούν τον εσωτερικό τους εαυτό, να μάθουν να χειρίζονται τον εαυτό τους. Ξέρω την αγωνία τους και με συγκινεί η προσπάθεια της ψυχής και του νου να εκφραστεί. Λυπάμαι όταν βλέπω παιδιά να μιμούνται άλλους για να πάρουν ένα εύκολο μπράβο. Ο εαυτός μας αποτελεί την πρώτη ύλη των δημιουργημάτων μας. Θέλω να καλλιεργήσω την αυθεντικότητά τους, αλλά και να μάθουν τα βασικά εργαλεία της τέχνης του ηθοποιού, γιατί η αυθεντικότητα από μόνη της δε λέει και πολλά. Περιμένω από τους μαθητές μου να φτιάξουν το νέο θέατρο. Γι’ αυτό έγινα δασκάλα.
Μιλήστε μας για τη « Φλαντρώ» του Χορν που θα επαναληφθεί στο Εθνικό φέτος. Τι σας ενδιαφέρει σε αυτό το έργο; Θα υπάρξουν φέτος αλλαγές στη σκηνοθετική σας γραμμή; Είναι ένα έργο που μας αφορά σήμερα; Γιατί;
Το έργο αυτό με εξέπληξε όταν διαβάζοντάς το είδα ότι πίσω από τη σκόνη της ηθογραφίας που το είχε θολώσει και κουράσει, υπήρχε ένα σφύζον, γνήσιο έργο ποιητικής δομής, μεγάλης δύναμης και πνοής. Αυτό προσπάθησα να φέρω στην επιφάνεια, αποφεύγοντας τις γραφικότητες του αστικού δράματος. Δε θα υπάρξουν σοβαρές αλλαγές , άλλωστε η παράσταση ήταν αποτέλεσμα μιας πολύ δημιουργικής συνεργασίας με τους συντελεστές και τους ηθοποιούς. Δεν μπορεί να αλλάξει εύκολα.
Το έργο μάς αποκαλύπτει πώς καταστρέφουμε αυτό που πιο πολύ ο καθένας λαχταρά,. Οι αναλογίες και οι αναγωγές στο προσωπικό και συλλογικό επίπεδο είναι πάμπολλες, αρκεί να τολμά να τις δει κανείς.
Πώς βλέπετε το θέατρο στην Ελλάδα σήμερα;
Το θέατρο στην Ελλάδα είναι, όπως πάντα, μία αντανάκλαση της γενικότερης πορείας του τόπου. Με δεδομένο σημαντικό την πολύ ταραγμένη, αλλά ταυτόχρονα γόνιμη και προκλητική εποχή, που αφυπνίζονται αντισώματα που κοιμόντουσαν αποχαυνωμένα, έχει όψεις ενδιαφέρουσες αλλά πολύ αντιφατικές. Διαμορφώνονται δύο αντιλήψεις και δύο τάσεις: από τη μία υπάρχει ένας συναγερμός, ένας πανικός, και όχι αναίτια, για την οικονομική πλευρά της επιβίωσης των θεάτρων, με αποτέλεσμα μία ποικιλία επιλογών, όχι πάντα με καλλιτεχνικά κριτήρια. Από την άλλη βλέπει κανείς δουλειές που διαλέγουν έναν νέο δρόμο, με ρίσκο καλλιτεχνικό, τολμηρό, ξανά μέσα από ένα «φτωχό θέατρο», διόλου όμως φτωχό σε ιδέες, κι ας μην μπορούν πάντα να δικαιωθούν. Ομολογώ ότι με γοητεύει η δεύτερη κατηγορία. Αυτή θα ανοίξει νέους δρόμους. Για όλα όμως υπάρχει μία θέση και ένας λόγος ύπαρξης. Ας είμαστε πιο ψύχραιμοι αυτήν την περίοδο, χωρίς εύκολες και επιπόλαιες στοχοποιήσεις. Ο χρόνος θα δείξει τι στερείται ή όχι αξίας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ.
